Historia
Prehistoria
Badania archeologiczne wskazują, że osadnictwo na obszarze zajmowanym przez dzisiejsze Marki występowało już w czasachprehistorycznych. Prace wykopaliskowe doprowadziły m.in. do odnalezienia przy ul. Hallera narzędzi krzemiennych datowanych na 5 tysiąclecie p.n.e. (kultura komornicka – rozwijająca się w okresie mezolitu najwcześniejsza znana kultura na obszarze Polski). Z późniejszych okresów odkryto m.in.: fragmenty ceramiki z epoki brązu, pozostałości osady z I-II w. naszej ery oraz studnię z pniadębowego datowaną na X wiek.
Wieś królewska
Pod koniec XVI wieku nadano z dóbr królewskich 2 włóki ziemi (ok. 34 hektarów) rodowi Marków (Markowiczów), skąd wzięła początek nazwa miejscowości. Wkrótce Jan i Wojciech Markowicze otrzymali też przywilej królewski na posiadanie młyna na rzeczce Długiej, natomiast mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą roli.
Toczone w kolejnych wiekach wojny (m.in. potop szwedzki, III wojna północna) doprowadzały wielokrotnie do zniszczeń w Markach i okolicy jak też do utraty życia wielu ówczesnych mieszkańców.
Kalendarium wydarzeń z tego okresu:
1565 – najstarsza wzmianka o rzece Długiej i urządzonych na niej młynach
1601 – najstarsza informacja pisana o wsi Marki w dokumencie podpisanym przez Zygmunta III Wazę
1650 – ludność Marek liczy około 40 mieszkańców
1656 – zniszczenie Marek w czasie trzydniowej bitwy o Warszawę
1765 – najstarszy opis mareckiej karczmy
Osada przemysłowa
W wieku XIX (początkowo pod zaborem pruskim i w ramach Księstwa Warszawskiego, a po 1815 w zaborze rosyjskim) rozpoczął się proces stopniowego przekształcania się Marek w osadę przemysłową. W latach 1833-1835 poszerzono i wybrukowano wiodący przez Marki trakt, mieszkańcy zaczęli zajmować się rzemiosłem (obuwnictwo, tkactwo). Dzięki występowaniu zasobów gliny znaczenia nabierał także wyrób cegieł. Jednak bardziej intensywny rozwój Marek możliwy był dopiero po roku 1850, gdy przedsiębiorstwa z terenu Kongresówki uzyskały dostęp do rynku rosyjskiego.
W roku 1883 tereny należące wcześniej do spółki udziałowej pod nazwą „Folwark i cegielnia wójtostwa Marki” zakupili pochodzący z przemysłowego miasta Bradford angielscy przedsiębiorcy – bracia Edward, Alfred i John Briggs. W roku 1884 firma „Briggs, Posselt i spółka” uruchomiła w Markach jedną z największych i najnowocześniejszych wówczas przędzalni wełny w Europie Środkowo-Wschodniej, produkującą głównie na rynek rosyjski. Bracia Briggs zbudowali także w Markach m.in. osiedle robotnicze oraz budynek szkoły elementarnej – obecnie będący siedzibą Mareckiego Ośrodka Kultury. Uruchomienie w roku 1897 linii kolei konnych łączących Targówek z Pustelnikiem, przekształconej w 1899 w trakcję parową i przedłużonej do Radzyminaprzyczyniło się do dalszego rozwoju miejscowości. W roku 1904 poświęcono zbudowany w stylu neogotyckim kościół pod wezwaniem św. Izydora Oracza, który przejął funkcje służącego wcześniej mieszkańcom drewnianego kościółka w Grodzis
Kalendarium wydarzeń z tego okresu:
1821 – Leon Drewnicki założył folwark nazwany później od jego nazwiska Drewnicą
1834 – wybrukowanie przechodzącego przez Marki traktu Warszawa – Radzymin
1852 – budowa pomnika dziękczynienia za ocalenie Marek, Pustelnika i okolicznych wiosek od epidemii cholery
1883 – rozpoczęcie budowy fabryki przędzalniczej przez przemysłowców angielskich spółkę „Briggs & Posselt”
1883 – po raz pierwszy na Mazowszu zastosowano oświetlenie elektryczne[1]
1 maja 1894 – pierwsze strajki w fabryce Briggsów
marzec 1897 – pierwszy kurs konnej Kolejki Mareckiej z Targówka do Marek.
3 maja 1899 – wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę kościoła w Markach
10 kwietnia 1911 – w szpitalu w Pustelniku umiera Mikołaj Konstanty Ciurlionis
1916-1918 – Marki pod okupacją niemiecką
Marki w bitwie 1920 r.
Marki, obok Radzymina, Ossowa i innych miejscowości podwarszawskich, odegrały istotną rolę w tzw. bitwie warszawskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Wprawdzie w samych Markach nie toczyły się walki, lecz mieściły się tu ośrodki decyzyjne.
Rozkazem generałów Tadeusza Rozwadowskiego i Kazimierza Sosnkowskiego z 3 sierpnia 1920 r. wycofano z frontu i przeniesiono w rejon Marek 11 dywizję piechoty. 10 sierpnia 1920 r. do Marek przybył ze swoim sztabem płk Eugeniusz Szpręglewski. Na siedzibę sztabu przeznaczono zabudowania fabryki Briggsów. Czołówka amunicyjna znajdowała się w Pustelniku II, niedaleko stacji kolejki. W Markach stacjonował także odwód 11 dywizji piechoty. Znajdowały się tu również tabory wojskowe z zaopatrzeniem.
W Pustelniku – najprawdopodobniej w Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi oraz w Strudze – w Zakładzie Opiekuńczym dla chłopców mieściły się szpitale polowe. Czołówka sanitarna mieściła się w Szkole Podstawowej nr 1 w Markach.
Naczelne dowództwo nakazało 11 sierpnia 1920 r. przygotowanie rezerwy łączności w Modlinie, Zegrzu, Markach, Rembertowie i Górze Kalwarii. Przewody rozciągnięto na słupach wzdłuż szosy Warszawa – Marki – Radzymin – Wyszków. Centrala łączności dla całej dywizji mieściła się w pałacyku braci Briggsów. Istotną rolę w bitwie o przedmoście Warszawy odegrała kolej marecka, służąc przede wszystkim jako jeden z podstawowych środków transportu dowożących żołnierzy oraz zaopatrzenie i prowiant dla walczących na pierwszej linii frontu. Kolejką marecką odwożono też rannych do głównego punktu medycznego na dworzec Warszawa Wileńska. Na mareckim cmentarzu parafialnym znajduje się zbiorowa mogiła około 40 polskich żołnierzy poległych w bitwie o przedmoście Warszawy.
Marki w II Rzeczypospolitej
1922 – utworzenie Robotniczego Klubu Sportowego „Marcovia”
1923 – utworzenie Ochotniczej Straży Pożarnej w Markach
wrzesień 1926 – pierwsze zajęcia w nowej szkole imienia „Pomnika Zwycięstwa 1920 r.” w Pustelniku
1928 – do tzw. „Czerwonego Dworu” w Pustelniku przybywają siostry Franciszkanki Rodziny Maryi
1931 – ukończenie budowy kościoła pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli i Michała Archanioła
1929 – utworzenie Mareckiego Gminnego Ośrodka Zdrowia
25 maja 1930 – wizyta prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Markach
22 lutego 1931 – tzw. marsz głodnych zorganizowany przez Komunistyczną Partię Polski
październik 1931 – probostwo parafii świętego Izydora obejmuje ksiądz Teodor Jesionowski
wrzesień 1934 – pierwsze zajęcia w nowym gmachu szkoły nr 2 przy ul. Szkolnej
Marki w czasie II wojny światowej
1 września 1939 – o godz. 17.10 pilotowany przez oblt. Georga Scheidera Messerschmitt Bf 109 z III/JG 21 dokonał zestrzelenia PZL P.11c [2]
8 września 1939 – pierwsze niemieckie bomby spadły na Marki
21 września 1939 – 178 członków korpusu dyplomatycznego oraz 1200 osób kolonii cudzoziemskiej ewakuowano szosą radzymińską z Warszawy[3]
22/23 września1939 – w strudzkim kościele pw. Św. Andrzeja Boboli i Św. Michała Archanioła wystawiono ciało Generalobersta barona Wernera Freiherra von Fritscha, który w dniu 22 września został śmiertelnie ranny na Zaciszu. 23 września ciało Fritscha udało się w swoją ostatnią drogę do Rzeszy. Werner von Fritsch w latach 1935-1938 Naczelnym Dowódcą Wojsk Lądowych Wehrmachtu.[4]
16 października 1942 – powieszenie na terenie Marek 10 Polaków przez hitlerowców; egzekucja 50 więźniów Pawiaka
18 października 1943 r. oddział Gwardii Ludowej stacjonującej w Ząbkach przeprowadził akcję wypadową na skład broni i amunicji znajdujący się na terenie dawnej fabryki Briggsów.
26 lipca 1944 – Inspektorat AK Radzymin przystępuje do Akcji Burza
W dniach 30-31 lipca 1944 – kompania Osiowa AK II Rejonu „Celków” – Marki dowodzona przez por. Albina Furczaka Alfa, wspomagana przez dwa radzieckie czołgi 3 armii blokowała skrzyżowanie dróg Warszawa-Białystok/Rembertów-Zegrze (punkt obserwacyjny Góra św. Antoniego)
30-31 lipca 1944 – w Markach w rejonie szkoły w Pustelniku zostaje ulokowane 60% Dywizji Pancerno-spadochronowej „Hermann Göring”. Zostaje utworzona Grupa Bojowa Marki
30 lipca 1944 – rozstrzelanie przez Niemców w pobliżu jeziorka „Kruczek” mieszkańców Marek, Strugi, Pustelnika i Zielonki
31 lipca 1944 – patrol plutonu 738 AK w okolicach kościoła w Strudze związał ogniem broni maszynowej złogi dwóch czołgów niemieckich. W tym czasie czołg radziecki zniszczył oba czołgi.
31 lipca 1944 – czołgi radzieckie oraz osłaniająca je kompania AK wycofały się do Wołomina. Dywizja Pancerno-spadochronowa HG w dniu 2 sierpnia odbiła z rąk radzieckichRadzymin, a w dniu 3 sierpnia Wołomin. Dla obu szturmów bazą były Marki[5][6].
3 sierpnia 1944 – 1 Dywizja Pancerno-spadochronowa w sile 140 czołgów i 90 samochodów pancernych została przerzucona do Głowaczowa celem likwidacji przyczółku warecko-magnuszewskiego, część jednostek dywizji została użyta do tłumienia powstania warszawskiego.
13/14 września 1944 – do Marek wkroczyły wojska Armii Czerwonej. Rosjanie na ul. Bandurskiego utworzyli stanowisko artylerii. Wojska radzieckie stacjonowały w Markach do 12 stycznia 1945 r.; kiedy to ruszyła Operacja wiślano-odrzańska Armii Czerwonej.
Podczas II wojny światowej istniało w Markach żydowskie getto, zlikwidowane w połowie 1942 roku, kiedy to ludność żydowską przewieziono do getta warszawskiego. W latach 1942-1943 w Pustelniku znajdował się obóz pracy przymusowej (Arbeitslager) dla 1200 osób.
Marki po II wojnie światowej
1946 – gmina Marki składa się z 7 gromad o ogólnym obszarze 4800 ha, ludność 21 125 osób
1951 – do Marek zostają włączone: Brzeziny, Kąty Grodziskie i Grodzisk (wyłączone z gminy Bródno), Augustów, Augustówek, Mańki-Wojdy (wyłączone z gminy Nieporęt).
1952 – wyłączenie z Marek gromady Siwki i przyłączenie do Zielonki, utworzenie gminy Ząbki i wyłączenie z Marek gromad Drewnica i Ząbki
1959 – pożar karczmy mareckiej kończy jej działalność
luty 1962 – oddano do użytku gmachu Szkoły Podstawowej nr 4 w Pustelniku przy ul. Dużej
1 stycznia 1967 – nadanie Markom praw miejskich
wrzesień 1967 – pierwsze lekcje w nowym budynku Szkoły Podstawowej nr 1 przy ul. Okólnej
31 sierpnia 1974 – ostatni kurs kolejki mareckiej
1975 – Marki znajdują się w województwie warszawskim, w powiecie wołomińskim
1 maja 1983 – wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę kościoła Matki Bożej Królowej Polski w Markach-Pustelniku
14 marca 1984 – rozpoczęcie działalności Mareckiego Ośrodka Kultury pod dyrekcją Krystyny Klimeckiej
1998 – Marki znajdują się w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim
2000 – Powstanie Mareckiego Oddziału Powiatowej Izby Gospodarczej – Obecnie Mareckie Stowarzyszenie Gospodarcze (MSG)
grudzień 2003 – powstało Towarzystwo Przyjaciół Marek
2009 (lipiec) – zawiązuje się Grupa Marki 2020 – od lutego 2010 stowarzyszenie.
Źródło – Wikipedia
Arkadiusz Werelich 
Musisz się zalogować aby dodać komentarz.